Wybraliśmy ten szlak, by sprawdzić czy da się ciekawie dotrzeć do Jagodnej na nocleg korzystając z transportu kolejowego, a przy okazji uskutecznić całodzienny trekking. Okazało się, że trafiliśmy na porozrzucane strzępy minionego świata: opuszczone wioski, zarośnięte górskie dukty i wrastające w leśną ziemie kościoły.

W czasach gdy polscy i czechosłowaccy opozycjoniści, spotykali się na szlakach sudeckiego pogranicza, pod ich stopami trwała budowa. Reżim, któremu się sprzeciwiali przygotowywał się na zupełnie inną wizje przyszłości. Twierdza Hanička w Górach Orlickich, miała stać się bunkrem przeciwatomowym i miejscem ocalenia dla nielicznych wybranych.  Dziś jest to miejsce w którym jako mało gdzie, odbija się przekrój historii XX-wiecznej Europy.

Są takie zbieżności czasu i miejsca, na przecięciu których w ludzkich umysłach rodzą się niepokojące myśli. Gdybyśmy trafili do samotnej chatki w Górach Bystrzyckich w słoneczne popołudnie, albo zastali w niej biwakujących chłopców z ojcem uczącym ich survivalu, zapewne sami zapragnęlibyśmy spędzić tam kiedyś noc. W naszym przypadku było jednak inaczej.

Schronisko Jagodna dostępne jest dla zmotoryzowanych turystów, jak niemal żadne inne w Sudetach. Gorzej ze szlakami, które na ogół nie umożliwiają zaplanowania pętli w sposób eliminujący konieczność powrotu tą samą trasą. Całodzienna piesza wycieczka do czeskiego Neratova to idealna wręcz propozycja dla chcących odkryć uroki gór Bystrzyckich!

Za komuny w Szczytnej, przy ulicy Wolności był sklep GS „Zgoda”. Dziś w Szczytnej Zgody już nie ma. Zmianie ustroju przyglądał się z góry Zamek Leśna. I na niego w końcu przyszła pora. W Szczytnej na szczycie Szczytnika doszło do dziwnego zdarzenia, będącego skutkiem szczytu niezrozumienia.

Widzimy je często z drogi. Czy to jadąc autem czy pociągiem, spoglądają na nas z za wysokich, leciwych drzew. Toczone czasem, burzliwą historią swojego miejsca, czy ludzką bezmyślnością. Chciało by się je widzieć sprzed lat: zachwycające, pełne szyku i wytwornej elegancji.  Zamki, rezydencje i pałace nie podniosą się jednak z ruin same. Pałac w Gorzanowie, miał szczęście trafić na wspaniałych ludzi, chcących odkryć go na nowo dla świata. A wierzcie mi – jest co odkrywać!

Trafiali tu z całej Europy. Zmuszeni do pracy ponad ludzkiej siły realizowali szaleńczą wizje niemieckiego totalitaryzmu. Projekt Riese pochłonął więcej cementu niż III Rzesza miała zamiar przeznaczyć na budowę schronów dla swojej ludności cywilnej. Na papierze z worków po cemencie właśnie, Abraham Kajzer zapisał swoje wstrząsające wspomnienia. Dziś podążamy jego śladami.

Był 1874 rok kiedy nad granicznym pasmem Sudetów, dało się usłyszeć pierwsze uderzenia kilofów, oznajmiające budowę nowej linii kolejowej. Austriacy patrzyli na pruską inwestycje z trwogą. Dopiero co przegrali wojnę z Prusami i nic co militarnie wzmacniało ich sąsiadów nie mogło się podobać – koleją przecież można było szybko przerzucić wojsko i sprzęt pod samą granice. Tak też było w istocie. Ostatecznie jednak, ta uchodząca na najpiękniejszą  w Polsce linia kolejowa,  była niemym świadkiem spektakularnego upadku nazistowskich Niemiec i jednej z największych kolejowych katastrof na ziemiach polskich po której dziś nie ma śladu.

Czytając jej biografię uderza podobieństwo do księżnej Diany: nieszczęśliwe małżeństwo zakończone rozwodem, liczne działania filantropijne, życie na przekór książęcej etykiecie, i jego dramatyczny finał. Kim była angielska Pani na Książu? Postaramy sie dowiedzieć na niesłusznie zapomnianej i niedocenianej ścieżce Hochbergów.

Jak wygląda miejsce inspirujące pisarzy, do tego stopnia, że sięgają po najwyższe laury? W  Dwunastu obrazkach z Wałbrzycha, Nowej Rudy i okolic. 1996; Olga Tokarczuk prowadzi nas przez Włodzickie Wzgórza i Krajanów, będącymi jej domem i miejscem pracy twórczej.