Czy sam fakt dzikości i odludności Góry Bialskich pozwala przyrównać je do Bieszczad? Z całą pewnością nie. Bieszczady najbardziej kojarzą mi się z ucieczką. Taką od cywilizacji, obowiązków i świata, który nie koniecznie musi sprostać oczekiwaniom wszystkich. Chatka pod Czernicą jest idealnym azylem.

Za komuny w Szczytnej, przy ulicy Wolności był sklep GS „Zgoda”. Dziś w Szczytnej Zgody już nie ma. Zmianie ustroju przyglądał się z góry Zamek Leśna. I na niego w końcu przyszła pora. W Szczytnej na szczycie Szczytnika doszło do dziwnego zdarzenia, będącego skutkiem szczytu niezrozumienia.

Mówią że te góry to takie sudeckie Bieszczady. Czy jest to  określenie na wyrost? A może są bardziej dzikie, puste i tajemnicze od pierwowzoru? To postanowiliśmy sprawdzić!

Widzimy je często z drogi. Czy to jadąc autem czy pociągiem, spoglądają na nas z za wysokich, leciwych drzew. Toczone czasem, burzliwą historią swojego miejsca, czy ludzką bezmyślnością. Chciało by się je widzieć sprzed lat: zachwycające, pełne szyku i wytwornej elegancji.  Zamki, rezydencje i pałace nie podniosą się jednak z ruin same. Pałac w Gorzanowie, miał szczęście trafić na wspaniałych ludzi, chcących odkryć go na nowo dla świata. A wierzcie mi – jest co odkrywać!

Trafiali tu z całej Europy. Zmuszeni do pracy ponad ludzkie siły, realizowali szaleńczą wizje niemieckiego totalitaryzmu. Projekt Riese pochłonął więcej cementu niż III Rzesza miała zamiar przeznaczyć na budowę schronów dla swojej ludności cywilnej. Na papierze z worków po cemencie właśnie, Abraham Kajzer zapisał swoje wstrząsające wspomnienia. Dziś podążamy jego śladami.

Był 1874 rok kiedy nad granicznym pasmem Sudetów, dało się usłyszeć pierwsze uderzenia kilofów, oznajmiające budowę nowej linii kolejowej. Austriacy patrzyli na pruską inwestycje z trwogą. Dopiero co przegrali wojnę z Prusami i nic co militarnie wzmacniało ich sąsiadów nie mogło się podobać – koleją przecież można było szybko przerzucić wojsko i sprzęt pod samą granice. Tak też było w istocie. Ostatecznie jednak, ta uchodząca na najpiękniejszą  w Polsce linia kolejowa,  była niemym świadkiem spektakularnego upadku nazistowskich Niemiec i jednej z największych kolejowych katastrof na ziemiach polskich po której dziś nie ma śladu.

Czytając jej biografię uderza podobieństwo do księżnej Diany: nieszczęśliwe małżeństwo zakończone rozwodem, liczne działania filantropijne, życie na przekór książęcej etykiecie, i jego dramatyczny finał. Kim była angielska Pani na Książu? Postaramy sie dowiedzieć na niesłusznie zapomnianej i niedocenianej ścieżce Hochbergów.

Jak wygląda miejsce inspirujące pisarzy, do tego stopnia, że sięgają po najwyższe laury? W  Dwunastu obrazkach z Wałbrzycha, Nowej Rudy i okolic. 1996; Olga Tokarczuk prowadzi nas przez Włodzickie Wzgórza i Krajanów, będącymi jej domem i miejscem pracy twórczej.

Chyba najlepiej gdy trafi się tam przez przypadek. Ot niepozorne miejsce na mapie, po którym niezbyt wiele sobie obiecujemy. Tak było w moim przypadku, kiedy Jezioro Bystrzyckie zobaczyłem pierwszy raz. Od tamtej pory jest obowiązkowym miejscem postoju w drodze na szlaki Sudetów Środkowych. Nie oznacza to jednak, że jego malownicze położenie, zapora wodna i górujący nad taflą wody zamek Grodno, nie mogą być celem samym w sobie.

Nie było tu słychać odgłosów wojny. Ani tej pierwszej, ani drugiej. Polska Ludowa posyłała tu robotników miast i wsi na wywczas. Tyrolska osada pod Śnieżnikiem, przetrwała i to. A potem wszystko jakby zastygło w letargu. Nowy ustrój odłożył przemianę Międzygórza na kiedyś. Ten czas zdaje się nadchodzić wielkimi krokami.